Eleştiriler çerçevesinde Ömer Lütfi Barkan'ı yeniden düşünmek: bir karşı-devrimci mi? Bir disiplinin kurucusu mu?

Abstract

Ömer Lütfi Barkan'ın Türk iktisat tarihi üzerine geride bıraktığı devasa külliyat özellikle 1980'li yıllarda tartışılmaya başlandı. Bu tartışmalarda, Barkan'ın uzun akademik yaşamı boyunca ortaya koyduğu metinlerde somutlaşan tarih anlayışının çeşitli açılardan sorunlu olduğu iddia edildi. Halil Berktay, Barkan'ın geçerliliğini yitirmiş bir feodalizm modelini temel alarak Cumhuriyet'in erken dönemindeki evrenselci tarih anlayışı karşısında devleti kutsayan milliyetçi bir tarihçilik inşa ettiğini ve böylece bir karşı-devrim gerçekleştirdiğini, kimileri de Barkan'ın ilgilendiği konuların birçoğunda bugün hala aşılamamış bir zirve ve Türk iktisat tarihinin üstadı olduğunu iddia ettiler. Bu tartışmalara 2000'li yıllarda yapılan katkılarda ise sosyolojik terminolojinin daha belirgin bir biçimde kullanıldığına tanık olduk. Bu defa Max Weber'in patrimonyalizm kavramı, Barkan'ı eleştirirken bir analiz aracı olarak kullanıldı. Barkan'ın çalışmalarını daha bütünlüklü bir yaklaşım içerisinde ele almayı öneren bu makalede ise yukarıdaki yaklaşımlardan farklı olarak Barkan, Cumhuriyet'in erken dönemine hâkim sosyoloji anlayışıyla kurduğu ilişki çerçevesinde ele alınacak ve böylece bir bilim adamı olarak Barkan ve çalışmalarıyla ilgili tarihsel ve toplumsal bir perspektif ortaya koyulacaktır

The huge corpus of Omer Lutfi Barkan on Turkish economic history has began to be discussed especially since 1980s. These discussions have claimed that Barkan's understanding of history which was materialized in the texts he produced during his long academic career were problematic from various aspects. Halil Berktay has suggested that Barkan has used an invalid model of feudalism and built a nationalistic historiography that sanctifies the state against the universalistic historiography during the early Republican period and realized a counter-revolution thereof; and some others have claimed that most of the issues Barkan was concerned about have a peak that could still not be passed today and that he is the master of Turkish economic history. We have also witnessed that the contributions to these discussions in 2000s have used the sociological terminology more distinctly. At this point, the concept of patrimonial by Max Weber was used as a tool of analysis while criticizing Barkan. This article suggests to treat Barkan's studies in a more complete approach and Barkan, differentiating from the approaches stated above, will be considered within the framework of the relation Barkan has established with the dominant sociological understanding during the early Republican era and a historical and social perspective will be revealed about Barkan as a scientist and his studies